विदेशी मास्क सस्तिँदा स्वदेशीलाई सकस

काठमाडौँ — आयातित मास्कका कारण स्वदेशमा उत्पादित मास्कले बजार पाउन नसकेको उद्योगीहरूले बताएका छन् । यहाँ उत्पादित मास्कको मूल्यभन्दा भित्रिने मास्क सस्तो परेपछि बजार पाउन समस्या भएको उद्योगी सरोज खड्काको भनाइ छ ।

‘नेपाली उद्योगले मास्क उत्पादन गरिरहेका छन्, उनीहरूको सामान बिक्री हुन सकेको छैन,’ उनले भने, ‘हामीले बनाउनेभन्दा आयातित मास्क सस्तो पर्छ ।’ नेपालमा मास्कको कच्चा पदार्थ बन्दैन । कच्चा पदार्थ सबै चीन र भारतबाट ल्याउनुपर्छ । ‘एउटा मास्क बनाउँदा २ रुपैयाँ ५० पैसा पर्छ,’ उनले थपे, ‘तयारी मास्क आउँदा डेढदेखि २ रुपैयाँसम्म मूल्य पर्छ । यसले गर्दा स्वदेशीले उद्योगले बनाएको मास्क ५०–७० पैसा महँगो पर्छ ।’ भन्सारबाट मास्कको कच्चा पदार्थ आयात गर्दा प्रतिकिलो ३/४ डलर पर्छ । तयारी मास्क भने प्रतिकिलो १/२ डलरमै आउने उनले बताए ।

मोरङस्थित हिमगिरी मास्क उद्योगका सञ्चालक महेश जाजूले २०७७ को कात्तिक र मंसिरमा सर्जिकल मास्क भारत पठाएका थिए । त्यति बेला उनले परीक्षणका लागि दुई पटक मास्क भारत पठाएका थिए । उनको उद्योगले बनाएको मास्कको गुणस्तर राम्रो भयो । तर भारतीय बजारमा पाइने मूल्यको तुलनामा महँगो भएपछि थप निर्यात गर्न सकेनन् ।

‘परिक्षणका लागि भनेर ३ लाख थान पठाएँ,’ उनले भने, ‘भारतीय बजारमा पाइनेभन्दा २०/२५ प्रतिशत बढी मूल्य परेपछि फेरि पठाउन सकिनँ ।’ भारतमा कोभिडको दोस्रो लहरले भयावह रूप लिइरहँदा उनको उद्योगमा मास्कको माग भएपछि निर्यात गरेका थिए । ‘मास्कको धेरै माग भएपछि मैले पठाएँ,’ उनले थपे, ‘अहिले अवस्था सामान्य हुँदै गएको छ । पहिले जस्तो माग पनि छैन ।’

कोभिडको लहर सुरु भएसँगै २०७५ चैतबाट करिब २० करोड रुपैयाँ लगानीमा मास्क उत्पादन सुरु गरेका हुन् । उनको उद्योगमा मास्क बनाउने मेसिन ६ वटा छन् । तिनबाट प्रतिदिन १० लाख थान मास्क उत्पादन गर्न सकिन्छ । ‘अहिले पूर्ण क्षमताको २५ प्रतिशत मात्र उत्पादन गरिरहेका छौं,’ उनी भन्छन्, ‘आयात हुने मास्कले गर्दा यहाँ उत्पादन हुने मास्कले बजार पाउन समस्या छ ।’ उद्योगबाट थोक विक्रेतालाई दिँदा प्रतिमास्क २ देखि साढे २ रुपैयाँसम्म मूल्य पर्ने उनले जानकारी दिए । कोभिड सुरु भएसँगै स्वदेशी उद्योगले मास्क उत्पादन थालेका हुन् । सुरुमा चीन र भारतले मास्क निर्यात अघोषित रुपमा बन्द गरेका थिए । तर अवस्था सामान्य बन्दै गएपछि अहिले मास्क भित्रिइरहेको छ ।

साढे २ अर्बको मास्क, ६४ करोडको सेनिटाइजर
आर्थिक वर्ष २०७७/७८ मा ४ करोड २१ लाख ९५ हजार ९ सय ९ थान फेस मास्क निर्यात भएको छ । मास्क विशेषगरी भुटान, फ्रान्स, जर्मनी, भारत, जापान, सिंगापुर, स्विट्जरल्यान्ड, युनाइटेड अरब इमिरेट्स, अमेरिका र बेलायतमा निर्यात हुने गरेको भन्सार विभागको तथ्यांकमा छ । आर्थिक वर्ष २०७७/७८ मा २ अर्ब ५७ करोड ६५ लाख ५० हजार रुपैयाँ बराबरको मास्क आयात भएको छ । यसमा २७ हजार एक सय ७१ किलो र ३५ करोड ९८ लाख २ हजार थान फेस मास्क भित्रिएको हो । मास्क कुनै थान र केजीमा आयात र निर्यात भइरहेको विभागले बताएको छ । यसबाट विभागले २१ करोड एक लाख ३८ हजार रुपैयाँ राजस्व उठाएको छ ।

मास्क विशेषगरी अफगानिस्तान, अस्ट्रेलिया, चीन, भुटान, ब्राजिल, भियतनामलगायत मुलुकबाट आउने गरेका छन् । सोही अवधिमा २८ करोड ६७ लाख ८० हजार रुपैयाँ बराबरको फेस मास्क बनाउने मेसिन १ हजार ८३ वटा भित्रिएका छन् । यी मेसिन चीन, हङकङ, भारत र भियतनामबाट ल्याइएको विभागको तथ्यांकमा छ । यसबाट विभागले १ करोड ४ लाख ३९ हजार रुपैयाँ राजस्व संकलन गरेको छ । यसैगरी आर्थिक वर्ष २०७७/७८ मा ६५ करोड १३ लाख ४९ हजार रुपैयाँ बराबरको २० लाख ९६ हजार ७२ लिटर सेनिटाइजर भित्रिएको छ । सोही अवधिमा ४७ करोड ७७ लाख ४० हजार रुपैयाँ बराबरको १० लाख ८८ हजार १ सय २२ लिटर अन्य डिसइन्फेक्टेड आयात भएको छ ।